Afgelopen week werd er door het Nederlands Elftal weer gevoetbald: een EK-kwalificatiewedstrijd tegen Turkije en een oefeninterland tegen Spanje. Het EK zelf is nog ver weg en de nieuwswaarde is nog minimaal, maar zelfs fervente voetbalhaters moeten toegeven dat in geen enkele andere sport zoveel aandacht wordt besteed aan taalverrijking.

Analyse
Verschillende sprekers in de voetbalwereld zoeken continu naar nieuwe manieren om een boodschap duidelijker, boeiender en effectiever te formuleren. Dat daarbij veelvuldig gebruik wordt gemaakt van stijlfiguren is geen verrassing. Langs de lijn promoten coaches en spelers bijvoorbeeld belangeloos het soloecisme (‘grove fout tegen de grammatica of het idioom’), met originele voorbeelden als: ‘hun speelden aanvallend’ of ‘we waren sneller als zij’.

Voetbalanalisten maken zich daarentegen juist hard voor hernieuwde aandacht voor het pleonasme (‘overtolligheid’): het procedé waarbij meer termen worden gebruikt dan strikt noodzakelijk zijn. In nabeschouwingen wordt deze vorm van redundantie bijvoorbeeld gebruikt in zinnen als ‘In feite is het eigenlijk zo dat het neer komt op balbezit’ (J. van Gelder) of ‘ergens heb ik zoiets van’ (B. van Marwijk).

Ook bij voetbalsupporters staat de promotie van stijlfiguren op de agenda. Met name in tourbussen hoort men regelmatig hoe de litotes wordt toegepast: de ironische verzwakking van een uitspraak, meer speciaal de ontkenning van het tegendeel als sterke bevestiging. Een voorbeeld is de uitspraak ‘Ze speelden niet zo goed’, als ironische verzwakking van de eigenlijke boodschap. De litotes is ook te herkennen in een lied dat, in het geval van winst, nogal eens te horen is: ‘We gaan nog niet naar huis |nog lange niet’, waarmee de afzender juist zijn plannen om te blijven etaleert.

Prijsvraag
De grootste taalvernieuwer op voetbalgebied is zonder twijfel Johan Cruijff, wiens taalgebruik veel wordt geïmiteerd. Het Cruijffiaans bestaat vooral uit oneliners waarmee briljante inzichten vermengd worden met paradoxen en contaminaties . Voorbeelden zijn: ‘Je gaat het pas zien als je het door hebt’, ‘Zonder de bal kun je niet winnen’ en ‘Je moet schieten anders kun je niet scoren’. De opdracht van vandaag luidt:

Formuleer een niet-bestaand spreekwoord, dat het midden houdt tussen een briljant inzicht en een open deur.

De inzendtermijn voor deze prijsvraag is gesloten.