‘Dinsdag 11 augustus 1942 bereikte ons het ontstellende bericht, dat Paul inmiddels gestorven was. In plaats van den reis naar Holland, dien hij dezer dagen zou aanvangen, had hij de reis ondernomen waarvan geen mensch meer terugkeert. Nu ligt hij ver van zijn vaderland begraven onder den rook van Leningrad nabij het plaatsje Zarskoje-Selo.’ Aldus een vriend in het naschrift bij dagboeknotities van Paul Metz, een Nederlander die in de Tweede Wereldoorlog vrijwillig was afgereisd naar Rusland om vóór de nationaal-socialistische zaak tegen de Sovjet-legers te vechten. Volgens hem eenvoudigweg een daad van idealisme – een idealisme dat door zijn eigen, roemloze lot ontmaskerd werd.  Mussertman aan het oostfront illustreert op persoonlijke wijze die ontluisterende ervaring.
Metz’ unieke dagboek lag jarenlang opgeborgen op het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie te Amsterdam, tot Gerard Groeneveld het uit de vergetelheid haalde in zijn veelbesproken studie Kriegsberichter (2004). Achter het ooggetuigenverslag van Paul Metz gaan geen opgeklopte propagandaclichés schuil, maar realistische, soms intieme observaties, heet van de naald opgeschreven. Ook de officieel zo aangeprezen kameraadschap binnen de kompie houdt hij tegen het licht van de werkelijkheid. Gaande het jaar dat Metz ver van huis in de ijzige koude doorbrengt, groeien zijn twijfels, zijn verdriet over een zaak die verloren lijkt en die hem bovenal zinloos voorkomt. Mussertman aan het oostfront legt daarvan, juist door zijn onvoltooidheid, een indrukwekkende getuigenis af.