Napoleon Bonaparte werd op 18 juni 1815 definitief verslagen in de Slag bij Waterloo. Deze slag had een grote impact op de Nederlanders: vrijwel iedereen had wel een bekende of een familielid die betrokken was bij de veldslag. Om die reden vond vanaf 18 juni 1816 jaarlijks een herdenk- en feestdag plaats in Nederland. Van 12.00 tot 13.00 werd er herdacht, daarna was er ruimte voor feestelijker activiteiten. Hiermee is Waterloodag de voorloper van 4 en 5 mei. Maar waarom vieren we het nu niet meer?

Rond 1840 kreeg deze dag haar naam. Tegen die tijd leek Waterloodag steeds meer op een feestdag. Zo trakteerde het Utrechtse studentencorps de bevolking op 18 juni 1861 onder grote belangstelling op een uitgebreide maskerade en na afloop werd flink gedronken en getoost op de overwinning bij Waterloo. 

De grootste Waterloodagviering dateert uit 1865. De vijftigste verjaardag van de overwinning werd in heel het land groots gevierd. Niet op 18 juni, want dat viel op een zondag, maar op 19 juni. Van sommige feesten zijn zelfs foto’s overgeleverd. Dat is bijzonder, want fotografie was toen nog een novum. Zodoende dateren de eerste foto’s van sommige steden van 19 juni 1865.  

In steden als Amsterdam en Rotterdam werden grote triomftochten georganiseerd voor jong en oud. De hele stad betaalde mee aan de parades; velen doneerden een bedrag tussen de 1 en 10 gulden. Ook werd in 1865 voor het eerst op landelijke schaal een ereteken uitgereikt aan de oud-strijders van 1813-1815, in de vorm van een medaille. 

In 1915 werd de Waterloodag voor het eerst niet of nauwelijks gevierd, als gevolg van de Eerste Wereldoorlog. Toch overleefde Waterloodag die oorlog; in de jaren 1930 was met name vanuit de krijgsmacht weer veel aandacht voor roemruchte wapenfeiten uit het verleden, waaronder de Slag bij Waterloo, om het moreel van de troepen op te krikken, het vertrouwen van de bevolking te winnen en de vijand te imponeren. Als gevolg van de Duitse bezetting van Nederland raakte Waterloodag echter in onbruik en na de bevrijding kwamen 4 en 5 mei ervoor in de plaats. 

Meer over Onze Slag bij Waterloo

Over de Slag bij Waterloo is veel geschreven, maar niet eerder was de blik gericht op Nederland als natie. Louis Ph. Sloos behandelt in Onze Slag bij Waterloo thema’s als de Waterloomanie, de doden, gewonden, plunderaars en de hulpverlening na de slag. Ook heeft hij oog voor het slagveldtoerisme, de ‘helden’, de invaliden, de weduwen, wezen en veteranen, het herdenken en gedenken, de betekenis van de slag voor het Nederlandse leger en ‘Waterloo voor jong en oud’ in de literatuur, kunst en kunst- nijverheid, muziek en spel.