Eind vorige maand berichtte de NOS dat de kennis van de Duitse taal in Nederland de laatste jaren achteruit is gehold. Zelfs de economie zou last hebben van gebrekkig Duits, want economische samenwerkingen tussen Nederlandse en Duitse bedrijven lopen stuk op communicatieproblemen. Grootste probleem: de Nederlander overschat zichzelf. We erkennen inmiddels dat niet iedere Nederlander het Engels beheerst, maar steenkolenduits is nog lang geen ingeburgerd begrip.

 

Analyse
Er zijn veel anekdotes van Nederlandse hoogwaardigheidsbekleders en hun steenkolenengels. Louis van Gaal noemde Chelsea ‘different cook’, Joseph Luns zou ‘I fok horses’ hebben gezegd tegen John F. Kennedy en volgens de legende zei Winston Churchill tegen Pieter Gerbrandy ‘Ah, spring is in the air’, waarop Gerbrandy antwoordde met ‘Why should I?’.

 

In zowel gebrekkig Duits als gebrekkig Engels speelt barbarisme een grote rol: de ontlening van termen, wendingen, vormen of constructies aan een vreemde taal. Er zijn nauwelijks talen zonder vreemde inbreng, zo schrijven Claes en Hulsens. Het Nederlands kent bijvoorbeeld leenvertalingen uit het Engels (anglicisme), uit het Duits (germanisme) en uit het Latijn (latinisme). Sommige leenwoorden zijn zo ingeburgerd dat ze niet meer als leenwoord worden herkend. Niet iedere Nederlander zal weten dat woorden als leeuw, tortel, kastanje en klooster oorspronkelijk ontleend zijn aan het Latijn. Ook uitdrukkingen kunnen ontleend worden: ‘het maken’ is afgeleid van het Engelse ‘to make it’ (succes hebben).

 

Een relevant stijlfiguur in dit opzicht is purisme, met bijbehorende neologismen. Taalpuristen proberen vaak ontleende woorden uit een taal te weren: woorden van vreemde origine worden vervangen door een nieuw verzonnen woord. Voorbeelden zijn duimspijker voor punaise, wentelwiek voor helikopter of aardklootschrift voor geografie.

 

Prijsvraag
Steenkolenengels of –duits treedt vaak op bij de vertaling van spreekwoorden of gezegden. De opdracht van vandaag luidt:

 

Kies een Nederlands spreekwoord of gezegde en vertaal het zo slecht mogelijk

 

De inzending is gesloten.

 

Dit was de laatste dagelijkse opdracht rondom stijlfiguren. Het Groot retorisch woordenboek is hier te verkrijgen.