Het kerkelijk christendom heeft voor velen in de westerse wereld afgedaan. Dat geldt allerminst voor religie, spiritualiteit en mystiek; zaken die momenteel worden herontdekt, maar dan buiten de kerkelijke instituties. In Eene zachte aanraking van zijn zieleleven schetst Peter Nissen een soortgelijke ontwikkeling onder kunstenaars en intellectuelen aan het eind van de negentiende eeuw. Zij herlazen het werk van mystici als Hadewijch, Ruusbroec en Teresa van Avila. De ‘waarheid’ van de mystiek bestond voor hen in de authenticiteit van de ervaring die ten grondslag lag aan het werk van mystieke schrijvers en in de artistieke eigenzinnigheid waarmee ze die ervaring beschreven. In enkele gevallen werd de ontdekking van de ‘nieuwe mystiek’ gevolgd door een overgang of terugkeer naar het katholicisme. Het beroemdste voorbeeld is de Franse schrijver Joris-Karl Huysmans (1848-1907). De reacties op zijn terugkeer weerspiegelen de verschillen in beoordeling van wat ‘ware’ en wat ‘valse’ mystiek is.