Het verloop van een klassieke negentiende-eeuwse Bildungsroman is een vertrouwd literair gegeven: een jong hoofdpersonage verzet zich tegen zijn volwassen omgeving, maar gaat uiteindelijk toch op in de ooit door hem verguisde maatschappij. Vanzelfsprekend brengen auteurs wel nuances aan. Zij besteden aandacht aan de verbeeldingskracht van personages, waarmee deze ideale beelden ontwerpen van zichzelf, van anderen en van de maatschappij. Voorbeelden zijn daarbij belangrijk – uit de geschiedenis, de Bijbel, uit de muziekwereld en later ook uit films.
Vanaf het begin van de twintigste eeuw verandert de Bildungsroman van karakter: integratie in de samenleving is niet langer het vanzelfsprekende slot. Personages volharden in hun verzet tegen de mechanismen waarmee de maatschappelijke instituten hen willen disciplineren en vinden hun weg in roes en extase. Hun geluk ligt buiten de maatschappij, buiten tijd en ruimte.
In Na de roes beschrijft Jaap Grave deze overgang van integratie naar verzet aan de hand van een dwarsdoorsnede van de Europese letterkunde, met een kern Nederlandse literatuur: van Cyriel Buysse tot Margriet de Moor, van Conrad Busken Huet tot Robert Musil, van Multatuli tot Thomas Mann, van F.M. Dostojewski tot Thomas Rosenboom, van Stendhal tot Wessel te Gussinklo en van Louis Couperus tot Oscar van den Boogaard.